Santiago de Compostela, 28 de xullo de 2025. – O grupo de investigación cardiovascular do IDIS volveu acadar o primeiro posto entre os 40 grupos de investigación cardiovascular máis prestixiosos de España. O equipo está dirixido polo doutor José Ramón González Juanatey, xefe do Servizo de Cardioloxía e da UCC do Complexo Hospitalario Universitario de Santiago de Compostela e catedrático de Cardioloxía na Universidade de Santiago de Compostela.
O Consorcio do Centro de Investigación Biomédica en Rede (CIBER), creado por iniciativa do Instituto de Salud Carlos III e considerado o consorcio de investigación biomédica líder do país, anunciou os resultados da súa avaliación anual, na que o grupo CardioCHUS se clasificou en primeiro lugar por terceiro ano consecutivo. Este recoñecemento, para González Juanatey, é un estímulo e un reto ao mesmo tempo.
“Chegar alí é difícil, pero continuar é aínda máis difícil. Gustaríame destacar o traballo de todos, investigadores básicos, investigadores clínicos, pero especialmente dous colectivos que contribuíron e seguen contribuíndo significativamente. Un é o de enfermaría, que participa en practicamente todos os nosos proxectos de investigación, e o segundo é o papel da investigación coordinada cos médicos de atención primaria, destacando o papel de Sergio Cinza, como coordinador da relación entre a atención primaria e a cardioloxía”, sinala González Juanatey.
Avaliación do CiberCV
Ao elaborar a súa avaliación, o Consorcio destacou o carácter multidisciplinar do equipo, composto por 49 profesionais —o 43 % dos cales son mulleres— de diferentes especialidades biomédicas: enfermaría, farmacia, bioloxía e economía. Tamén destacou a cantidade e calidade das súas publicacións, con 92 artigos publicados polos membros do grupo en revistas nacionais e internacionais de prestixio. O 10 % cun factor de impacto superior a 10, o 47 % cun factor de impacto superior a 5.
Algunhas das investigacións avaliadas na convocatoria de medicina personalizada céntranse na identificación dos pacientes con cancro con maior probabilidade de sufrir cardiotoxicidade, a posibilidade de desenvolver afectación cardíaca. “O reto é como identificar as máis vulnerables, porque estes casos danse especialmente en mulleres con cancro de mama. Temos un proxecto que traballa con datos clínicos, datos epidemiolóxicos, biomarcadores e xenética. E cremos que estamos en posición de achegar coñecemento moi relevante para identificar quen, sobre todo, son as mulleres con cancro de mama máis vulnerables á cardiotoxicidade”, sinala González Juanatey.
A líder de CardioCHUS tamén destacou outros proxectos, como o proxecto Fibrilación Auricular, que busca identificar, dentro das pacientes con este tipo de arritmias —as máis prevalentes e responsables dun terzo dos accidentes cerebrovasculares— as máis susceptibles de sufrir complicacións; ou o proxecto Timely, recentemente concluído. Trátase dun proxecto europeo para desenvolver modelos de rehabilitación cardíaca mediante dispositivos móbiles remotos, que xa conta cun certo grao de solidez no seu compoñente de atención primaria. O doutor González Juanatey asegura que agora están preparados “para xerar —mediante intelixencia artificial sobre unha base de datos de máis de 80.000 consultas— un tipo de sistema de apoio á decisión clínica sen a participación directa dun cardiólogo, que sexa capaz de detectar os máis vulnerables. Esperemos que isto poida incorporarse á historia clínica electrónica e servir como sistema de apoio á decisión clínica”.
Outros factores tidos en conta nesta avaliación de CiberCV foron a recepción de máis de 7 millóns de euros a través de 15 proxectos en convocatorias competitivas, as teses e ensaios clínicos nos que participou a empresa, a organización de actividades formativas e a colaboración con spin-offs. En concreto, González Juanatey sinala unha das spin-offs de CardioCHUS que máis oportunidades está a xerar en Galicia, Flow Reserve. Este laboratorio combina a investigación en cardioloxía e física e está a desenvolver “un sistema que permite a avaliación non invasiva do fluxo coronario mediante imaxes de TC. Ata o de agora, isto require a inserción dun catéter nas arterias coronarias, o que é moito máis caro e invasivo”, subliña o cardiólogo, engadindo que “esta é unha spin-off que todos cremos que terá un gran futuro, mesmo como modelo de negocio”.
CardioCHUS, un referente ao longo dos anos
Desde a súa creación no ano 2000, o grupo experimentou unha evolución significativa, acadando fitos importantes, como a primeira implantación percutánea de prótese valvular aórtica e a primeira ablación epicárdica na síndrome de Brugada, entre outros, ademais de recibir numerosos premios. Para o doutor González Juanatey, o aspecto máis destacable da transformación do grupo foi a transversalización da investigación, incorporando profesionais de enfermaría, atención primaria, enxeñaría e outros campos, así como investigadores básicos, clínicos e translacionais.
O cardiólogo destaca o traballo do grupo e a súa capacidade de transversalizar a investigación, abrindo a porta a novas disciplinas. “Desde o principio, incorporouse Francisca Lago, despois Sonia Eiras, e tamén Ezequiel Álvarez… Investigadores que se foron incorporando a todos estes proxectos de investigación básica e que contribuíron a crear a plataforma de ensaios clínicos máis potente do país, onde hai aproximadamente dez profesionais que profesionalizaron ensaios clínicos en fases temperás, mesmo en Fase 1, e isto tamén supuxo un salto cualitativo”. Segundo González Juanatey, o que se intentou durante estes anos foi integrar no ecosistema do IDIS a todas aquelas persoas que teñan algo que aportar, mesmo máis alá das titulacións directamente vinculadas á biomedicina. «Estamos moi satisfeitos con toda a traxectoria destes 20 anos na creación dunha plataforma altamente transversal e altamente produtiva para a xénese do coñecemento no campo cardiovascular», afirma.
Na actualidade, a misión principal do grupo é deseñar novas estratexias para a prevención, o diagnóstico e o tratamento das enfermidades cardiovasculares. Para cumprir esta misión, o equipo organízase arredor de diferentes liñas de investigación que serven como punto de encontro para investigadores clínicos e básicos, buscando a coordinación translacional de esforzos e enfoques. As reunións regulares entre os distintos membros do grupo e a reunión anual de CardioCHUS facilitan esta coordinación entre a atención sanitaria, a investigación clínica, básica e translacional, e a innovación. Unha prioridade para o grupo é fomentar o crecemento do traballo en rede a nivel nacional e internacional, mediante a consolidación dos proxectos actuais, o establecemento de novas colaboracións e o intercambio de investigadores.
